‘1/VII’ сэдэвт хэлэлцүүлгийн урилга

НОГООН ЭВСЭЛ

Гэрлэх Ёслолын Ордон, 3 тоот Утас/Факс: 7011 0680
Улаанбаатар-49/18 Email: ecobund@magicnet.mn

УРИЛГА
2008 оны 10 дугаар сарын 30 № 03/19

Эрхэм хүндэт ............................ таныг “1/VII” сэдэвт хэлэлцүүлэгт хүрэлцэн ирж нийгмийн тулгамдсан асуудлаар эрдэмтэн мэргэд, судлаачдын байр суурьтай танилцан иргэн хүний хувьд хувь нэмэрээ оруулна гэдэгт гүнээ итгэн урьж байна.

Симпозиум 2008 оны 10 дугаар сар 31-нд Мэдээлэл Технологийн Үндэсний Паркийн хурлын танхимд 10.00 цагаас эхэлж 13.00 цагт дуусна.

Хэлэлцүүлэгт урьдчилсан байдлаар уригдсан эрдэмтэн мэргэд, судлаачид:

• Б.Чимид Ардын багш, хуульзүйн ухааны доктор, академич
• Н.Ламжав “Иргэн”,
• Б.Пүрэв Цагдаагийн хошууч-генерал
• С.Нарангэрэгл хуульзүйн ухааны доктор, академич
• Ц.Мөнхжин Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн
• Н.Дашзэвэг Монгол дээд сургуулийн захирал, доктор
• Х.Тэмүүжин Улс төр судлаач
• С.Молор-Эрдэнэ Физикийн болон философийн ухааны доктор
• Л.Санжаасүрэн Хуулийн зөвлөх
• Ч.Жаргалсайхан Улс тоөрч
• Ч.Тамир МУИС-ийн багш, судлаач
• З.Бат-Отгон Физикч, Философийн ухааны доктор
• Г.Эрдэнэбат Өмгөөлөгч
• Б.Батчулуун Философийн ухааны доктор
• Б.Бадрах Биологийн ухааны доктор

Уг хэлэлцүүлэгт модератороор “Улс төрийн сонин”-ны тоймч А.Баатархуягийг урин ажллуулах ба аливаа талын байр суурийг илэрхийлэхгүйгээр хэлэлцэх асуудлын хүрээнд симпозиумыг явуулахад анхаарах болно.

Хэлэлцүүлгийг хөндлөнгөөс сонсож оролцох урилгыг УИХ-ын “77” гишүүн, мөн иргэний төлөөллийн нэг хэсэг нь болсон төрийн бус байгууллагууд, нам эвслүүд ба нийгмийн ухааны чиглэлээр суралцаж буй оюутан сурагчдад хүргүүлсэн болно.

Хүндэтгэн ёсолсон,

НОГООН ЭВСЭЛ ТББ-ын Ерөнхий Зохицуулагч /О.Бум-Ялагч/

НҮБ-ын Хүний Эрхийн Дээд Комиссоос Монголын Засгийн газарт 7 сарын 1-ний үйл явдлын талаар ирүүлсэн захидал

НЭГДСЭН ҮНДЭСТНИЙ БАЙГУУЛЛАГА
ХҮНИЙ ЭРХИЙН ДЭЭД КОМИСС
ХҮНИЙ ЭРХИЙН ЗӨВЛӨЛИЙН
ТУСГАЙ ЖУРАМ

Телефакс: (41-22) 917 9006
Телеграмм: UNATIONS, GENEVE
Телекс: 41 29 62
Утас: (41-22) 917 9255
Хаяг:Үндэстнүүдийн Ордон CH-4544 Женев 10
Интернет www.ohchr.org
Email: urgent-action@ohchr.org

Дугаар: ALG/SO214(67-14)G/SO214 (53-21)
MNG 1/2008

2008 оны 8 дугаар сарын 18
/Албан бус орчуулга/

1293 Бэллэву
Чэмин дэс Моллиз 4
Женев дахь Нэгдсэн Үндэсний Байгууллагад суугаа
Монгол улсын суурин төлөөлөгч
Онц бөгөөд бүрэн эрхт элчин сайд
Эрхэмсэг ноён Данзанноров Болдбаатар танаа


Эрхэмсэг ноёнтон,

Үзэл бодол, итгэл үнэмшилтэй байх болон түүнийгээ илэрхийлэх эрх чөлөөг хамгаалан хөхиүлэн дэмжих Тусгай илтгэгчийн хувиар Ерөнхий Ассамблейн 60/251 тоот тогтоол болон Хүний Эрхийн Зөвлөлийн 7/36 болон 8/8 тоот зэрэг тогтоолыг үндэслэн эрүүдэн шүүх болон хүнлэг бус хэрцгийгээр харьцах, шийтгэсэн талаарх Тусгай илтгэгчийн хувиар таньтай харьцаж байгаа нь бидний хувьд нэр төрийн хэрэг билээ.

Үүнтэй холбогдуулан 2008 оны 7 дугаар сарын 1-ний өдөр танай Засгийн газраас онц байдал тогтоож ноён Доржсүрэн Энхбаяр, ноён Мөнх-Эрдэнэ Ренчиндагва, ноён Батсайхан Тогтох болон ноён Энхбаатар Цэрэгжавын аллагын талаар бидэнд ирүүлсэн мэдээллийг танай Засгийн газрын анхааралд толилуулмаар байна.

Бидэнд байгаа мэдээллээс харахад:

Сонгуулийн дараахь эсэргүүцэл илэрхийлэх яюцад Улаанбаатар хотноо ойролцоогоор 700 хүнийг баривчлан саатуулж, бас олон хүнийг гэмтээсэн байна. Сонгуулийн булхайд дургүйцсэн олон түмний эсэргүүцэл эмх замбараагүй байдал болон хувирахад Засгийн газраас 4 хоногийн онц байдал зарласан байна. Цагдаагийн албаныхан цугласан олныг тараахын тулд нулимс асгаруулах хий, резинен сум болон даралтат усаар шүршсэн байна. Үүний улмаас хэд хэдэн хүн хараагүй болж, зарим нь нүдэндээ бусад хүнд хөнгөн гэмтэл авсан байна. Онц байдал зарлахдаа хөл хорих тухай нийт иргэддээ болон тухайн үед гудамжинд байж байгаад баривчлан саатуулагдсан хувь хүмүүст мэдэгдэх тал дээр шаардлагатай арга хэмжээ авсангүй.

7 дугаар сарын 2-ны өдрийн өглөөний эхний цагуудад ноён Доржсүрэнг Энхбаяр, ноён Мөнх-Эрдэнэ Ренчиндагва, ноён Батсайхан Тогтох болон ноён Энхбаатар Цэрэгжав нарыг Улаанбаатар хотын төв гудамжинд эсэргүүцлийн жагсаал цуглаан болж байсан газрын голомтоос холгүй газар буудаж амь насыг нь бүрэлгэсэн байна. Бидэнд байгаа мэдээлэл, тайлангаар тэднийг буудаж хөнөөхийн өмнө зэрлэг хэрцгийгээр зодож занчсан байх юм. Энэ хэргийн талаар цагдаагийн албан ёсны мөрдөн байцаалт дахин дахин хийгдсэн байна. Хэдий тийм ч, мөрдөн байцаалтын үр дүнг олон нийтэд хараахан ил болгоогүй байна.

Баривчлан саатуулагсадтай, тэдгээрийн дотор эмэгтэйчүүл болон хүүхдүүдтэй зүй бусаар харьцсан, зодож занчсан, жижиг өрөөнд олноор нь чихсэн, хоол ундгүй, уух ус ч өгөлгүй байлгаж байгаад үймээний явцад хүчирхийлэх үйл ажиллагаанд оролцсон тухайд өөрсдийг гэмт хэрэгт холбогдуулсан мэдүүлэгт гарын үсгийг хүчээр тулган зураалсан талаар маш олон тооны гомдол ирсээр байна. Монголын Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль ямар нэг гэмт хэрэгт ял тулгахгүйгээр 72 цагийн турш хорих эрхийг олгож байна. Баривчлан саатуулагдсан тэдгээр хүмүүсийн олонхийг 72 цагийн дотор сулласан байна. Гэвч баривчлагдан саатуулагдсан хүмүүст тэр үед нь өмгөөлөгчөөр хангаагүй байна. Эсэргүүцлийн жагсаал цуглааны дараагаар жагсаал цуглааны үеэр хийгдсэн видео бичлэгийг үндэслэн нэмж хүмүүсийг баривчлан саатуулсан тухай тайланд дурьдсан байна. 7 сарын 4-ний өдрөөс эхлэн баривчлан саатуулагдсан 20 орчин хүмүүсийг суллахыг шаардсан дуугүй суулт иргэдийн дэмжлэг, гарын үсэг зуруулах зорилгоор өдөр тутма хийгдсэн байна. Суултанд оролцогсдын аюулгүй байдлын талаар өнөөдрийг хүртэл ямар нэг мэдээлэл ирээгүй боловч, тайван эсэргүүцлийг зохион байгуулсан 2 хүнийг Сүхбаатар дүүргийн шүүхээс зарлан дуудуулсан байна. Тэднийг 14 хоногоор урьдчилан хорих байран саатуулсан бөгөөд амгалан тайван байдлыг алдагдуулсан гэх үндэслэлээр захиргааны хариуцлагад татагдсан байна.

Онц байдал зарласан үеэр Монголын Үндэсний радио, телевизээс бусад бүх радио, телевизийн үйл ажиллагааг хориглосон байна.
Дээр дурьдсан үйл явдлууд Монгол улсад үзэл бодол, итгэл үнэмшилтэй байх болон түүнийгээ илэрхийлэх эрх чөлөөг нухчин дарах шууд оролдлого байж болох тал дээр сэтгэл зовниж байгаагаа илэрхийлж байна.

Хэдийгээр дээр илэрхийлэгдсэн гомдол, буруутгалын талаар бид урьдчилан ямар нэг дүгнэлт хийхийг хүсэхгүй байгаа ч гэсэн дээр дурьдагдсан хүмүүсийн хүний үзэл бодолтой байх болон түүнийгээ илэрхийлэх эрх, эрх чөлөөг Хүний Эрхийн Түгээмэл Тунхаглалын 19 дүгээр зүйл болон Иргэний болон Улс төрийн Эрхийн талаарх Олон улсын конвенцийн 19 дүгээр зүйлд “Үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө хүн бүрт байгаа. Энэхүү эрх чөлөө нь хил хязгаарт баригдалгүйгээр амаар болон хэвлэмэлээр, урлагийн бүтээлийн хэлбэрээр болон өөрийн сонгосон хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр бүхий л төрлийн мэдээлэл болон үзэл бодол, итгэл үнэмшлээ эрж хайх, хүлээн авах болон цааш түгээх” гэж заасныг дурьдан тэдгээрт заагдсан үндсэн зарчмыг хэлбэрэлтгүй мөрдөж хэрэгжүүлэх тал дээр шаардлагатай бүхий л арга хэмжээ авахыг Эрхэмсэг ноёнтон таныг болон танай Засгийн газраас үүгээр шаардаж байна.

Иргэний болон Улс төрийн Эрхийн талаарх Олон улсын Конвенцийн 21 дүгээр зүйлийг хэлбэрэлтгүй хэрэгжүүлэхийг Эрхэмсэг ноёнтон таны Засгийн газраас бид үүгээр шаардаж байна. “Хүн бүр тайван жагсаал цуглаан хийх эрхтэйг хүлээн зөвшөөрөх ёстой. Ардчилсан нийгмийн хууль зөрчсөн хйигээд үндэсний болон олон нийтийн аюулгүй байдалд заналхийлсэн, олон нийтийн дэг журмын эрх ашгийн үүднээс олон түмний эрүүл мэнд болон бусдын эрх, эрх чөлөөг хамгаалах ёс суртахууны үүднээс л биш бол дээр дурьдсан эрхийг эдэлж хэрэгжүүлэхэд аливаа саад тотгор тавих ёсгүй” гэсэн байгаа.

Цаашилбал, Дээр дурьдсан хүмүүсийн холбогдсон асуудал /хэрэг/-ын нөхцөл байдлын талаар Эрхэмсэг ноёнтон таны Засгийн газраас тодруулахыг бид үүгээр шаардаж байна. Аль ч улсын Засгийн газар иргэдийнхээ бие махбод болон оюун санааны аюулгүй байдлыг сахин хамгаалах үүрэгтэй болохыг бид цохон тэмдэглэхийг хүсэж байна. Энэхүү эрх нь Хүний Эрхийн Түгээмэл Тунхаглал, Иргэний бол Улс төрийн Эрхийн талаарх Олон улсын Конвенци болон Эрүүдэн шүүх болон бусад Зэрлэг, Хүнлэг бус Доромжилсон харьцаа болон Шийтгэлийн Эсрэг Конвенци зэрэгт бүрнээ тусгагдсан байгаа.

Мөн Хүний Эрхийн Зөвлөлийн 8/8 тоот тогтоолын 1 дүгээр зүйлд “Эрүүдэн шүүлт болон бусад зэрлэг, хүнлэг бус, доромжилсон харьцаа болон шийтгэлийг аль ч цаг үед, хаана байгаагаас үл хамааран зөвтгөх шалтгаан байж болохгүй, буруушааж хориглох ёстой бөгөөд үүнийг Засгийн газруудыг ийн эрүүдэн шүүх болон бусад зэрлэг, хүнлэг бус болон доромжилсон харьцаа болон шийтгэлийг бүрмөхөн халж хориглохыг үүргийг нь үүгээр сануулж байна.” гэсэн заалтад танай Засгийн газрыг онцлон анхаарахыг хүсэж байна.

Дээр дурьдсан хүмүүсийн эрх эрх чөлөөг бүрэн бөгөөд баталгаатай эдлүүлэх, зөрчсөн талаарх баримт ил болсон ямар боловч холбогдох гэмт этгээдийг хуулийн хариуцлагад татаж ажиллахыг танай Засгийн газарт үүгээр сануулж байна. Ийм асуудал дахин давтуулахгүй тал дээр анхаарч ажиллахыг бас танай Засгийн газраас хүсэж байна.

Түүнчлэн, Хүнйи Эрхийн Зөвлөлөөс олгосон бүрэн эрхийнхээ дагуу манай сонорт хүргэгдсэн аливаа асуудалд тодруулга авах нь бидний үүрэг мөн. Бид Хүний Эрхийн Зөвлөлд дээрх үйл явдлын талаар илтгэх учиртай тул дараах асуудлаар таны зүгээс хамтран ажиллах болон албан ёсны байр сууриа хуваалцахыг үүгээр хүсэх байна. Үүнд:

1.Дээр дурьдсан дүгнэлтэд орсон баримтууд үнэн болох эсэх,

2.Дээр дурьдсан хохирогчид буюу тэдний нэрийн өмнөөс өргөдөл гомдол гаргасан эсэх,

3.Ямар нэг хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаа ажиллагаа явуулсан эсэх, шүүх эмнэлгийн эрүүл мэндийн үзлэг болон дээрх хэрэгтэй холбоотой бусад судалгаа шинжилгээ, хэрэв гарсан бол акт, үр дүн, тайлангийн талаарх нарийн ширийн зүйлийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл хүргүүлнэ үү.

4.Иргэний болон Улс төрийн Эрхийн талаарх Олон улсын Конвенцид зааж баталгаажуулсан хүн бүрийн тайван жагсаал цуглаан хийх эрх, эрх чөлөөний талаар болон үзэл бодол, итгэл үнэмшилтэй байх болон түүнийгээ илэрхийлэх эрх, эрх чөлөөний талаарх олон улсны хэм хэмжээ болон стандартуудтай төрийн албан хаагчдын авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ, үйл хөдлөл хэрхэн нийцэж байсан талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг ирүүлнэ үү.

Жар хоногийн дотор хариу өгөхийг үүгээр хүсэж байна. Хүний Эрхийн Зөвлөлийн анхааралд хүргэх бидний гаргаж өгөх тайланд дээр дурьсан асуудал бүрээр танай Засгийн газрын албан ёсны байр суурь үнэн зөв тусахыг бид хүсч байна.

Бид энэ асуудалд хамаг ихээр анхаарал тавьж байгаа амлалтыг маань хүлээж авна уу.

/Гарын үсэг зурсан/

Үзэл бодол, итгэл үнэмшилтэй байх болон түүнийгээ илэрхийлэх
эрхийг хамгаалах болон хөхиүлэн дэмжих талаарх
Тусгай илтгэгч /Франк Ла Руе/


Эрүүдэн шүүх болон бусад зэрлэг дошгин
Хүнлэг бус хэрцгий харьцах, шийтгэх үйлдлийн талаарх
Тусгай илтгэгч /Манфрэд Новак/
[хоёр гарын хоёулаа зурагдсан байна]

UNITED NATIONS HIGH COMMISSIONER FOR HUMAN RIGHTS LETTER TO MONGOLIAN GOVERNMENT RE JULY 1, 2008 EVENTS

Earthjustice Joins in Fight to Stem Mining Pollution in Mongolia

Reprinted from http://www.earthjustice.org/library/features/earthjustice-joins-in-fight-to-stem-mining-pollution-in-mongolia.html?print=t

Editor's Note: Mongolia's vast mining reserves are being plundered without much concern for mine safety and environmental issues. Earthjustice attorney Alice Thomas provides this special report on her efforts to halt those devastating practices.

Situated between Russia and China, Mongolia is characterized by the dramatic beauty of its landscape and the fortitude of its nomadic herdsmen, descendants of Ghengis Khan. But Mongolia's environment and culture are imperiled by what many, unfortunately, consider its most valuable asset -- its vast mining reserves.

Mongolia is home to some of the largest mineral deposits in the world. The use of outdated mining technologies and illegal mining practices has resulted in significant adverse impacts on the country's fragile watersheds and pastureland upon which its indigenous herders and their livestock rely. (Mongolia receives about 22,000 cubic meters of water per square kilometer of territory, placing it among the lowest 24 countries in the world in terms of water resources.)

Moreover, the situation is likely to grow worse. The opening-up to foreign investment in 1997 -- and the discovery of some of the world's largest deposits of coal, uranium, copper, and gold -- has led to an explosion in the mining sector. Thousands of exploration licenses have been issued to foreign mining companies from China, Russia, the United States, Canada, and elsewhere eager to exploit these vast resources.

To address this threat, Earthjustice's International Program is working with Mongolian lawyers to strengthen their litigation skills and help them participate more effectively in the mine licensing and environmental impact assessment processes.

In September, Earthjustice conducted a two-day workshop with lawyers from the Mongolian Center for Human Rights and Development (CHRD), a non-governmental, human rights organization located in Ulaan Baatar. CHRD lawyers have brought the first legal cases to force the clean-up of abandoned mining sites and to ensure ongoing mining operations are conducted legally and responsibly.

In addition to training, Earthjustice lawyers provided input into specific CHRD cases, helping them to trouble shoot and develop case strategies. CHRD recently won its first case, convincing the court to order the clean-up of an abandoned gold mine. Earthjustice is now assisting CHRD's legal team in developing a strategic plan, and exploring ways to further cooperate in the future.



--------------------------------------------------------------------------------

Earthjustice 426 17th Street, Oakland, CA 94612 | 1.800.584.6460 | info@earthjustice.org
Earthjustice is a non-profit public interest law firm dedicated to protecting the magnificent places, natural resources, and wildlife of this earth and to defending the right of all people to a healthy environment. We bring about far-reaching change by enforcing and strengthening environmental laws on behalf of hundreds of organizations and communities.

Дамдинсүрэнгийн БОЛДХУЯГ Танаа

МОНГОЛЫН ҮНДЭСНИЙ НОГООН ХӨДӨЛГӨӨН - MONGOLIAN GREEN MOVEMENT

Огноо 10/17/2008 № 01/99 Улаанбаатар хот


Дамдинсүрэнгийн БОЛДХУЯГ Танаа

Азийн гуч гаруй орны тэргүүний сэтгүүлчдийн төлөөллийг эгнээндээ нэгтгэсэн Азийн Сэтгүүлчдийн холбоо хэмээх байгууллагыг бид сайн мэднэ. Энэ оны 10 дугаар сард болсон чуулга уулзалтаараа дэлхий нийтийг хамарсан цаг уурын өөрчлөлт, байгаль экологийн асуудлаар засгийн газруудын авсан үүрэг амлалт, хийсэн олон улсын гэрээ хэлэлцээр, конвенци зэргээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэхийг шаардсаныг Монголын Үндэсний Ногоон Хөдөлгөөн талархан хүлээж авсан билээ. Үзэл бодол нэгт нөгөөтэйгүүр хамгийн олон хүн амын бүхий Ази тивийн шилдэг сэтгүүлчдийн ийм байгууллагаас “Хэвлэлийн эрх чөлөө”-ний оны шагнал хүртэнэ гэдэг нэр төрийн хэрэг билээ. Монголын сэтгүүлчдээс түүчээ болон энэ нэр хүнд бүхий олон улсын шагналыг авсанд баяр хүргэхийн ялдамд булган сүүлтэй байхын өлзийтэй ерөөлийг өргөн дэвшүүлсэн,





Тэргүүн /Доктор А.САРУУЛ/



Гэрлэх ёслолын ордон, 3 тоот
Улаанбаатар 49-18 Утас/Факс: 00976 70110680
Монгол E-mail: asaruul@yahoo.com

Ухнын сексийг дэмжсэн нь

ЯМАА ГЭЖ ЯМАР АМЬТАН БЭ?
Ямаа янзын амьтан. Хvйтэн хошуутай мал. Бусдыгаа бодвол новшийн зантай, хvн муутай гэдэг шиг мал муутай хэмээн vзнэ. Тиймдээ ч хонин сvрэг доторх цєєнх байсаар ирсэн. Євсний сор, усны тунгалагт удаан хониноос тvрvvлж хvрнэ. Ямаа олон байвал хонь таргалдаггvй. Ямаа гэдэг vгийн vндэс “ямба”-тай нэг байх. Ямбатай ч амьтан даа, ямаа гуай. Сэлмэн эвэрт Сэнгээ баатар єлсвєл гэрийн бvрээс ч тэсгээхгvй. Ямаа эцэг євєг болсон янгиртайгаа адилхан уулчин. Хад чулуу дамжин харайж, тэрэг, гэр дээр vсрээд гарчихна. Бvр гэрт орж ирээд авдар дээрх толинд зvсээ хараад зогсчихно гээч. Хонь шиг номхон гэдгээс цааш муу vг байдаггvй бол адтай, адайр ямааг оруулсан хэлц, хэллэг олон.

“Ямаа туйлаад янгиа эвдэхгvй”, “Ишиг эврээ ургахаар эхийгээ мєргєнє” гэж ярина. Битгий ухнадаад байгаарай гэхээс буурдахаа боль, бухлахаа азна гэж болдоггvй. Ботго бєх нь сэрийхээр аав буурыгаа доош хийнэ, унаганы туурай бэхжихээр ээжээсээ тvрvvлж онгирно гэх зэрэг бусад малын тухай єєдгvй маягийн vг алга. “Ямааны мах халуун дээрээ” гэсэн анхааруулгын vг бий. Махыг нь тогооноос гаргангуут, fast food маягаар гялс идэхгvй бол сум харвана шvv гэсэн анхааруулгын мессеж юм. Долгор эмээ долоон ямаагаа саагаад гэх буюу онгиргон сагсуу ишигний vлгэр зохиол их байдаг, хошин шогийн объект л гэсэн vг. Сvvгээр нь архи, ааруул, зарим нутагт єрєм ч хийнэ. Ноолуурыг эс тооцвол ашиг шимээр хонинд хvрэхгvй мал.

ТАВАН ХОШУУ МАЛЫН VНДЭСНИЙ ЗЄВЛЄГЄЄН/Фельетон/
Азарга, гvv хоёр: Биднийг молор эрдэнэ энэ тэр гэж хєєргєдєг ч цалин байхгvй. Хэдхэн хурдан морь, бусад ердийн адуу хоёрын хооронд амьжиргааны тvвшний ялгаа их байна. Ямаа ургамлын vндсийг идэж, цєлжvvлдэг мєртлєє цалин авахыг ойлгохгvй байна. Байгаль орчны яамнаас ямаа тус бvрийг 5000 тєгрєгєєр торгодог бол зvгээр.

Буур: Харин ч бид хамгийн цєєхєн тоотой мал шvv. Хоёр бєхтэй бид дэлхийд цєєхєн. Пунцагийн Бадарчийн шvлэг мvлэг хvртэл бий. Том биетэй, тоо цєєтэйгээр бид сард 50 мянгын цалин авна. Эсвэл ботгоны мєнгє єг. Олон авгайтай зовж байна. Нялхсын эндэгдэл их. Зєвшєєрєхгvй бол тэмцлийн хурц хэлбэрт шилжиж, орсон буурнуудын атак хийнэ шvv.

Vнээ: За, арай ч дээ. Тэгвэл сvv уухаа больчих. Євєр¬монголын меламинтай сvvндээ хордоцгоо. Эхчvvд бид хvмvvсийг, єєрсдийнхєє тугалтай давхар сvvгээр хангаж байна. Vнээдvvдэд алдарт эхийн тэтгэмж олгоё.

Хонь: Биднийг vргэлж алж иддэг мєртлєє ямааг болохоор самначихаад л дураар нь тавьж байна. Сvрэг дотроо бид цєєнх боллоо. Дандаа захаар нь хэвтэж салхи, жаврыг нь хаана. Бид сvрэг бvрт Хонины намын vvр байгуулж, цєєнхийн бvлэгтэй болно. Хамтарсан сvрэг, бvдvvн бvлэг гэдэг ойлголт бол байхгvй шvv.

Ямаа: Та бvхнийг маань байгалийн гарал угсаагаар ялгаварлан гадуурхсанд УИХ-ын гишvvдийн ємнєєс уучлал гуйж байна. Бид адилхан л мал шvv дээ. Хvмvvсийн л хийж буй ажил. Орон нутгийн хурлын сонгуульд бидний нуруун дээр ургадаг юм хэрэг болсон юм билээ л дээ. Цалинг эзэн авахаас бид ч авахгvй. Яахав болохгvй бол бvгдээрээ хамт тэмцэе. Болохгvй бол Солонгосын виз хєєцєлдєцгєєе.
Зєвлєгєєнд оролцогчид ялгаварлан гадуурхахын эсрэг байгаагаа илэрхийлж, нэгдсэн хоороор мєєрч, янцгааж, буйлж, майлцгаав.

Ямааны тоо толгойг зах зээл єсгєсєн. Єнгєрсєн онд 18 сая ямаа тоологдсон. Дєчин сая малын тал нь ямаа болсон байна. Таван хошуу мал гэж ярих утга бага болжээ. Ямаа болон дєрвєн хошуу мал гэвэл зохино. Баянхонгор чигт бол алдарт улаан ямаанаас єєр мал бараг vгvй мэт тийм олуулаа амьтан. Ямаа ургамлын vндсийг нь иднэ. Сэнгээ баатрууд бэлчсэн газраа УИХ-ын гишvvн Д.Дамба-Очирын компани Лvнгийн замыг баллаж хаясан шиг тамлана. Социализмын vед ямааны vvлдэр угсаа, шилмэл омог, удмын санг анхаарч, нэгдэл бvрт зоотехникч Дуламсvрэнгvvд ажиллаж байлаа. Тоо толгойн хувьд тєлєвлєгєєт нийгэм, нэгдлийн vед долоон саяас хэтэрч байгаагvй. Чанартай, нарийн ноолуур гаргаж авахад л анхаардаг байсан юм.

НООЛУУРЫН VЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ЭХЛЭЛ
Дайны тєлбєрт “Говь” vйлдвэрийг Японоос авснаар ноолууран бvтээгдэхvvн экспортын гол барааны нэг болсон. Хорин долоон жилийн ємнє БНМАУ-д ноолуураар эцсийн бvтээгдэхvvн хийж эхэлсэн. Экспортыг нэмэгдvvлэх vйлдвэр байгуулах, инженер ажилтан бэлтгэх, мэргэжилтэн урих хэлцлийг хєрєнгєтєн оронтой хийсэн нь тэр vедээ том эр зоригт тооцогдоно. ХХVЯ-ны сайд асан Паавангийн Дамдин гол автор нь. Сvvлд нь “Говь”-ийн захирлаар ажиллаж байсан, ХХVЯ-ны Хєнгєн vйлдвэрийн хэлтсийн дарга Б.Ёндонжамц нарын хамт Японд очиж, vйлдвэрийг нь сонгон, гэрээ хэлцэл хийж байжээ. Одоогийн УИХ-ын гишvvн Ц.Сэдваанчиг, Д.Ганхуяг нар ч “Говь”-ийн шугамаар хаалттай цагт Японд сурч, инженерvvд болцгоосон хэрэг. Хятад ч мєн 1981 онд Євєрмонголын Ордост ноолуур угаах, самнах, утас ээрэх, эцсийн бvтээгдэхvvн хийх анхны vйлдвэрээ байгуулсан. Монгол, Хятад хоёр гарааны ижил шугаман дээр эхэлсэн. Хоёр улсын энэ салбарын тvvх яг адилхан 27 жил. Нэг шугамнаас эхэлсэн ч єнєєдєр байдал ёстой тэмээ ямаа шиг зєрvvтэй байна.

ЯМАА ЯАГААД ОЛШИРСОН БЭ?
Сvргээсээ шєлний хонь авахдаа нэгдлийн даргаар цохуулж, тєл алдсаны тєлєє шоронд явж, сvv цєцгийний норм биелvvлэхгvй бол сонинд гардаг цаг vе нэгдэлтэйгээ хамт єнгєрсєн. Социализмын vед Сталин 200 сая малтай болохыг тушаагаад ч, улсаараа малчин болж, хvнийг 2 дугаарт тавиад ч 25 саяас хэтэрч vзээгvй юм. Малчдад нь хувьчилж, нэгдлvvдийг тарааснаар зах зээл нь зохицуулдаг болсон. Тэмээний тавхай Хятадад vнэд ороход хоёр бєхтvvдийн тоо толгой Монголд багасч байх жишээтэй. Vндсэн хууль баталсан АИХ-ын 430 орчим депутатын олонхи нь хар госчоомтой мєртлєє цагаан оймс гялалзуулсан нэгдлийн дарга нар байсан учраас малыг тєрийн хамгаалалтанд авч орхисон. Хvнийг хойшоо тавьж, малыг дээрээ залсан сэтгэхvй одоо ч хэвээрээ. Арвайхээрт “Арвагар хээр” морины суварга байгуулаад дуусч байна. Хурдан л болохоос нvvрэндээ vстэй адгуус нь бурхан болж, оюун ухаант хvн нь vхэж талийсан малдаа мєргєх ёстой. Ноолуур нь бэлэн мєнгє болдог учир малчид ямааг vржvvлээд єгсєн хэрэг. 2006 онд 15 сая байсан ямааны тоо энэ жил 18 саяд хvрчээ. Жилдээ ямааны тоо толгой 20 хувиар нэмэгдэж, ухнуудын ажил гэж ундарч єгч байна.

ХЯТАД УХААН, МОНГОЛ УХНА БУЮУ НООЛУУРЫН ЗАХ
Ямааны ноолуур Хятадын мєнгєєр эргэлтэнд орж байна. Ашгаа дагаж тоо толгой нь єссєн. Тvvхийнхээ туршид тvvхий эдийн бааз байсан монгол уламжлал давтагдлаа. Зєвлєлт рvv хєлєєр нь тууж, хилийн ойролцоох махкомбинатуудад амьдаар нь тушааж, дэлхийн зах зээлийн vнээс илт хямдаар арьс шир, vс ноос тушаадаг байсан бол одоо Хятадын тvvхий эдийн бааз болсон. Жилдээ 4500-5000 тонн ноолуур авна. Ерэн хувийг нь тvvхийгээр нь, эсвэл угааж самнаад Хятад руу гаргана. Ердєє 10 хувиар нь цамц, ороолт, малгай зэрэг нэмvv єртєг шингэсэн эцсийн бvтээгдэхvvн хийнэ. Япон, Италийн техник, технологи, хєрєнгє оруулалттай “Говь”, “Гоёо”, “Буян” зэрэг компаниуд ажиллаж байна. Тэд ямаа бvрийн нуруун дээрх ноолорсон vсний 10 хувиар нь л бvтээгдэхvvн хийдэг гэсэн vг. Жижиг, дунд vйлдвэрvvд нэлээд бий ч ноолууран утсаа Хятадаас авдаг. Том vйлдвэрvvд нь єєрс¬дийнхєє бvтээгдэхvvнийг хийх утсаа ээрнэ. Дэлхийн ноолуурын зах зээл 15 тэрбум доллар орчим. Монголчууд vvний 2-3 хувийг эзэлнэ. Ноолуурын зах зээлээс монголчуудад ноогддог нь 200 сая доллараас давдаггvй. Дэлхийн ноолуурын 35 хувийг ямбатай ямаанаасаа самнаж гаргах атлаа авч буй хувь, эзэлж байгаа хэмжээ нь 2 хувь. Италичууд єндєр vнэтэй, тансаг хэрэглээний зах зээлийг хянана. Милан, Венец, Ромоор дvvрэн ямаа бэлчинэ гэж мэдээж байхгvй. Нэмvv єртгийг л бий болгож чаддагтаа байна. Ноолууран пиджакан дээрх итали шошго 10 мянган долларын vнэд хvрэх нь ердийн зvйл. Бодит єртєгт зарчмын ялгаа алга. Монголд ч, Италид ч 250 грамм ноолууран утсаар цамц хийнэ. Нэмvv єртгийг бий болгож чаддагтаа л байна. Тvvхий эдийн 30 хувийг 18 сая ямаанаасаа гаргадаг Монгол энэ том зах зээлээс 200 сая доллар олж чаддаггvй учир ч энд байгаа юм. Италичууд хямдхан ажиллах хvчтэй хятадуудаар оёулаад, шошгоо тавьж, Fashion tv, загварын ертєнцєєр гайхуулаад ашиг олчихдог л гэсэн vг. Масс vйлдвэрлэлийг хятадууд хянаж байна. Хятадын бодлого тун эвгvй. Монголын ноолуурыг тэд л хянана. Манай ноолууртай хольж утас гаргаж авах, масст зориулсан захаа хянах нь тэр чигээрээ бодлого. 2000 оноос ємнє арьс ширний 80 гаруй vйлдвэр Монголд ажиллаж байлаа. Гэнэт малчдын магнай тэнийж, хонины нэхий, vхрийн шир зэрэг нь дэлхийн зах зээлийн vнээс ч илvv тэнгэрт хадсан. Магнай тэнийлгэсэн “буянтан”-ууд нь хужаа нар байсан юм. Vндэсний vйлдвэрvvдийг тvvхий эдийнх нь vнийг єсгєх замаар сєхрvvлэх тактик байндаа туслаа. Ная гаруй vйлдвэрээс хоёр нь vлдэж, єр авлага, аваагvй цалин, цоожтой хаалга, шарилжтай хашаа vлдэх нь тэр. Энэ жил ноолуурын vнэ унасан нь vндсэндээ хятадуудын тоглоом. Олимп болсон, малын гаралтай тvvхий эдийг нэвтрvvлэхэд хяналтаа чангаруулсан, цєлжилттэй тэмцэж байна зэрэг нь зvгээр л шалтаг. Монгол ямаа нутгаа цєлмєж, ургамлын vндэс устгадаг ч нуруун дээр нь ургасан ноолуур яахаараа Хятадын цєлжилтийг нэмэх ёстой билээ гэх мэт энгийн тайлбараар нотолж болно. Гадаад хvчин зvйл бол байна. Дэлхийн дулаарал пvнхийсэн халуун хувцасны эрэлтийг багасгасан. Санхvvгийн хямрал нvvрлэж, хэрэглээний эдийн засаг хумигдаж байна.

УХНАДСАН БОДЛОГО 30 ТЭРБУМ
Бодлого гэдэг нєхцєл байдлыг бvрэн цэгнэж, сайн vр дvнд хєтлєх ухаан. Ямааны цалин бол цуйвангийн зєвхєн манжин нь амттай бол гурил, давсаар яахав гэсэнтэй адил єрєєсгєл шийдвэр гэж vндэсний vйлдвэрлэгчид vзэж байна. Ухаанд нь ухна ишиг унаж vхсэн гэдэг хэлц энд яг зохино гэж эгдvvцсэн бизнесмэн нэмж хэллээ.
Тvvхий эдийг нь хиймлээр єндєр vнэтэй байлгах гэсэн зорилго нь ухвар мєчид шийдвэр болж байна. Vйлдвэрлэгчид яах болж байна аа? гэсэн асуулт. Нэмvv єртєг бий болгож, татвар тєлж, ажлаар хангаж, тvvхий эдээр биш эцсийн бvтээгдэхvvнээр єрсєлдєх оролдлого, vндэсний vйлдвэрийг дэмжих уриа зорилго энэ шийдвэрийн хаанаас гээгдэв ээ? Эцсийн бvтээгдэхvvн болгож, экспортоо нэмэгдvvлэх боломжтой цєєхєн салбарын нэг нь ноолуурын vйлдвэрлэл. “Монгол брэндээр дэлхийг гоёх” хувийн хэвшлийнхний ажлыг тєр харахгvй л байна. Эсвэл нvдээ тас аньж байгаа хэрэг. Автобусанд суулгvй арав хорин жил болж, ард тvмнээс тасарсан шийдвэр гаргагчид амьдрал дээр ноолуурын vнэ нэмэгдэнэ гэсэн баталгаа єгч чадахгvй. Хятадын мєнгийг гар дээрээ тавьсан хэдэн ченжvvд илvv ухаантай. Засаг алдагдлыг чинь даасан, ноолуураа 25 мянгаар єг гээд амаа нийлvvлчихнэ.18 сая ямаа бvхэнд 17 микроноос бага нарийн ноолуур байхгvй. Эрлийз ямаанаас ноолуур биш ангор гарна. Малын удмын сан алдагдсанаас эрлийзжиж, нарийн ноолуургvй ямаа олширсон. Тэгээд ч бас цалин єгнє. Ченжvvд бол эрлийз ямааныхыг ялгаад шидчихнэ. Малчид хурал зєвлєгєєн хийгээд ч vнийн нэгдсэн ханш тогтоож чадахгvй. Vр дvн нь дотоод зах зээлээ хамгаалах биш тавьж тууж, Хятадыг дэмжсэнээр тодорхойлогдож байна. Ингэхэд аль vндэсний vйлдвэрийг дэмжих ёстой вэ, Монголын парламент. Гучин тэрбум бол утас ээрэх итали технологитой гурван vйлдвэр байгуулах мєнгє. Єєрсдєє тvvхий эдтэй байж, хятадуудаас утас авна гэдэг алдагдал, гутамшиг. Єрсєлдєєний боломж эндээс алдагдана. Хятад утсаар хvзvvгээ боолгочихоод єрсєлдєх тухай бодох ч сєхєє алга. “Гоёо” компани Италийн Моника Капиллинигийн загваруудаар vйлдвэрлэл явуулж, Соёлмаатай гэрээ байгуулж, Ромоос авчирсан машинуудаараа єнгє, будаг, чанараараа єрсєлдєхєєр зvтгэвч бодлогын дэмжлэгээр єнчин. Монголын тєр ядаж єрсєлдєгч Хятадыг дэмждэггvй сэн бол “Буян”-гийн Марубенид тєлєх єрєєс болж Засгийн газар Лондонгийн шvvхэд дуудагдахгvй ч байсан юм бил vv? гэх мэт алдагдсан боломж, аваагvй ашиг хєвєрнє. Ноолуурын vнийг ч єсгєсєн юмгvй, Хятадыг тэтгэж, vндэсний vйлдвэрvvдээ тvлхсэн гучин тэрбум татвар тєлєгчдийн хєрєнгє МАХН Орон нутагт ялах тєсєв ч биш. Ямаа, ноолуур гэдэг бизнес. Шударга ёсыг бодвол дуучдын CD-ний борлуулалтын алдагдлыг нєхєж, шатсан бизнесмен, бvтээгдэхvvнийх нь vнэ унасан компаниудад мєнгє тараах хэрэгтэй л болж байна. Цєлжилтийг сааруулах тєсєл, Ногоон хэрэм хєтєлбєр, гол горхи, цэвэр усаа хадгалах хамгаалах зорилтууд, нэгдэн орсон олон улсын гэрээ хэлцлийн тухай тєр засаг аль амаараа дуугарчихаад мартчихав аа. Тєсвийн зардлыг бууруулах, хямрал нvvрлэсэн vед иргэдийн хадгаламжийг хийсгэж мэдэх, бvх эдийн засгийг доголдуулж болзошгvй банкуудыг дэмжих, бизнесийг ялгаварлахгvй байх, тєр хошуу, хуруу хоёроо татах, дотоод зах зээлээ хамгаалах гэх мэт хэрэгцээ шаардлага, суурь зарчмууд ухна ишгийн замаар орлоо.

Д.Болдхуяг

TOURISM FORUM TAKES PLACE

2008-10-16 19:13:15

Ulaanbaatar, /MONTSAME/ The 5th Northeast Asian tourism forum has been held in Ulaanbaatar. It is co-hosted by the Ministry of Environment and Tourism, the working service of Ulaanbaatar City Mayor, the Mongolian Tourism Association, the Mongolian Tourism Support Center, and the "Gazarchin" Institute.
The forum was attended by representatives of China, Russia, the Republic of Korea, North Korea, and Japan.
Addressing the gathering, Minister of Environment and Tourism L.Gansukh stressed that the Government of Mongolia had recognized the tourism as one of the priority economic sectors. The international forum will play a major role in accelerating the development of tourism in this region and fostering regional cooperation and partnership.
In its context, three branch meetings were hosted on the themes "Northeast Asia tourism-regional concept and analysis", "Northeast Asia tourism-concepts of each countries and analysis", and "Northeast Asia tourism-discussion of students and youth".
On Thursday, attendees of the forum took part in the opening ceremony for international tourism fair "Eastern circle" in the Misheel Expo center. About 100 domestic tour operators are advertising their activities at the fair.
Ya.Indra
16.12

Solar mapping technology rolling out

CH2M Hill wins $6 million contract to map 25 cities
By Steve Gelsi, MarketWatch
Last update: 6:00 a.m. EDT Oct. 11, 2008NEW YORK (MarketWatch) -- Home and business owners in 25 cities will soon be able to punch up the solar energy potential of their own rooftops on a free Web site, under a new mapping program rolling out with backing from the U.S. Department of Energy.
Englewood, Colo.-based engineering giant CH2M Hill, which rang up $5 billion in revenue last year and lists 23,000 employees, won a small but noteworthy contract of $6 million to provide raw data on solar power potential under the U.S. Solar America Initiative.
The contract pays for expansion of the city of San Francisco's recently posted solar energy map using aerial imagery and combined with advanced 3-D modeling, available for public access and viewing through a Web portal.
Punching an address into the city's search engine pulls up data on the estimated amount of solar photovoltaic energy that could be installed on a specific roof, potential electricity cost reduction, and potential carbon dioxide/greenhouse gas reduction.
The Web site also provides information on installing a photovoltaic system, including contact information for local solar installers.
David Herrmann, client solution directors CH2M Hill, said the mapping program could potentially replace the current method of assessing solar energy potential.
"Right now, to get a solar assessment on a roof, you have to call up the solar installer, they bring their ladder, a guy wonders around on your roof, and two or three weeks later you get a report," Herrmann said. "With this technology, you could do it accurately and quickly without having to roll a truck."
Hermmann said the company's solar maps use a format from Google Maps to display the data, but that CH2M Hill collects the images through its own proprietary process with Esri Inc. supplying technology for the effort.
The solar map is also compatible with Microsoft's Virtual Earth display, he said.
Hermmann said the Internet mapping business remains healthy, with companies routinely paying for airplane flyovers to provide panoramic shots of streets and building around the U.S.
He noted that Microsoft bought Vexcel Corp., a worldwide leader in photogrammetry, imagery and remote sensing technologies, in 2006 to boost its mapping capabilities.
The 25 cities that CH2M Hill will be working with alongside the DOE include: Denver,; Houston, Philadelphia, San Jose, Calif.; Santa Rosa, Calif.; Seattle; Ann Arbor, Mich.; Austin, Texas; Berkeley, Calif.; Boston, New Orleans, New York City and Tucson, Ariz.
Steve Gelsi is a reporter for MarketWatch in New York.

http://www.marketwatch.com/news/story/denver-firm-mapping-solar-enegy/story.aspx?guid=%7bBCA9F458-1FAD-4FDD-B84C-205F5A44E3A6%7d&print=true&dist=printMidSection

Desertification

Saturday, October 11, 2008

Desertification is the degradation of land in arid and dry sub-humid areas, resulting primarily from human activities and influenced by climatic variations. A major impact of desertification is biodiversity loss and loss of productive capacity, for example, by transition from land dominated by shrublands to non-native grasslands. In the semi-arid regions of southern California, many coastal sage scrub and chaparral ecosystems have been replaced by non-native, invasive grasses due to the shortening of fire return intervals. This can create a monoculture of annual grass that can not support the wide range of animals once found in the original ecosystem. In Madagascar's central highland plateau, 10% of the entire country has been lost to desertification due to slash and burn agriculture by indigenous peoples. In Africa, if current trends of soil degradation continue, the continent might be able to feed just 25% of its population by 2025, according to UNU's Ghana-based Institute for Natural Resources in Africa.

Causes
Landsat image of sand dunes advancing on Nouakchott, the capital of Mauritania.
Landsat image of sand dunes advancing on Nouakchott, the capital of Mauritania.

Desertification is induced by several factors, primarily anthropogenic beginning in the Holocene era. The primary reasons for desertification are overgrazing, over cultivation, increased fire frequency, water impoundment, deforestation, overdrafting of groundwater, increased soil salinity, and global climate change.

Deserts may be separated from surrounding, less arid areas by mountains and other contrasting landforms that reflect fundamental structural differences in the terrain. In other areas, desert fringes form a gradual transition from a dry to a more humid environment, making it more subtle to determine the desert border. These transition zones can have fragile, delicately balanced ecosystems. Desert fringes often are a mosaic of microclimates. Small hollows support vegetation that picks up heat from the hot winds and protects the land from the prevailing winds. After rainfall the vegetated areas are distinctly cooler than the surroundings.

In these marginal areas human activity may stress the ecosystem beyond its tolerance limit, resulting in degradation of the land. By pounding the soil with their hooves, livestock compact the substrate, increase the proportion of fine material, and reduce the percolation rate of the soil, thus encouraging erosion by wind and water. Grazing and collection of firewood reduce or eliminate plants that bind the soil and prevent erosion. All these come about due to the trend towards settling in one area instead of a nomadic culture.

Sand dunes can encroach on human habitats. Sand dunes move through a few different means, all of them assisted by wind. One way that dunes can move is through saltation, where sand particles skip along the ground like a rock thrown across a pond might skip across the water's surface. When these skipping particles land, they may knock into other particles and cause them to skip as well. With slightly stronger winds, particles collide in mid-air, causing sheet flows. In a major dust storm, dunes may move tens of meters through such sheet flows. And like snow, sand avalanches, falling down the steep slopes of the dunes that face away from the winds, also moving the dunes forward.

It is a common misconception that droughts by themselves cause desertification. While drought is a contributing factor, the root causes are all related to man's overexploitation of the environment.[citation needed] There is no geological evidence that deserts expanded significantly before the advent of civilization. Droughts are common in arid and semiarid lands, and well-managed lands can recover from drought when the rains return. Continued land abuse during droughts, however, increases land degradation. Increased population and livestock pressure on marginal lands has accelerated desertification. In some areas, nomads moving to less arid areas disrupt the local ecosystem and increase the rate of erosion of the land. Nomads typically try to escape the desert, but because of their land-use practices, they are bringing the desert with them.

Some arid and semi-arid lands can support crops, but additional pressure from greater populations or decreases in rainfall can lead to the few plants present disappearing. The soil becomes exposed to wind, causing soil particles to be deposited elsewhere. The top layer becomes eroded. With the removal of shade, rates of evaporation increase and salts become drawn up to the surface. This increases soil salinity which inhibits plant growth. The loss of plants causes less moisture to be retained in the area, which may change the climate pattern leading to lower rainfall.

This degradation of formerly productive land is a complex process. It involves multiple causes, and it proceeds at varying rates in different climates. Desertification may intensify a general climatic trend toward greater aridity, or it may initiate a change in local climate. Desertification does not occur in linear, easily mappable patterns. Deserts advance erratically, forming patches on their borders. Areas far from natural deserts can degrade quickly to barren soil, rock, or sand through poor land management. The presence of a nearby desert has no direct relationship to desertification. Unfortunately, an area undergoing desertification is brought to public attention only after the process is well under way. Often little data are available to indicate the previous state of the ecosystem or the rate of degradation.

Combating desertification is complex and difficult, usually impossible without alteration of land management practises that led to the desertification. Over-exploitation of the land and climate variations can have identical impacts and be connected in feedbacks, which makes it very difficult to choose the right mitigation strategy. Investigating the historic desertification plays a special role since it allows better distinguishing of human and natural factors. In this context, recent research about historic desertification in Jordan questions the dominant role of man. It seems possible that current measures like reforestation projects cannot achieve their goals if global warming continues. Forests may die when it gets drier, and more frequent extreme events as testified in sediments from earlier periods could become a threat for agriculture, water supply, and infrastructure.

Prehistoric patterns

Desertification is a historic phenomenon; the world's great deserts were formed by natural processes interacting over long intervals of time. During most of these times, deserts have grown and shrunk independent of human activities. Paleodeserts are large sand seas now inactive because they are stabilized by vegetation, some extending beyond the present margins of core deserts, such as the Sahara. Many deserts in western Asia arose because of an overpopulation of prehistoric species and subspecies during the late Cretaceous era.

Dated fossil pollen indicates that today's Sahara desert has been changing between desert and fertile savanna. Studies also show that prehistorically the advance and retreat of deserts tracked yearly rainfall, whereas a pattern of increasing amounts of desert began with human-driven activities of overgrazing and deforestation.

A chief difference of prehistoric versus present desertification is the much greater rate of desertification than in prehistoric and geologic time scales, due to anthropogenic influences.

Historical and current desertification

Overgrazing and to a lesser extent drought in the 1930s transformed parts of the Great Plains in the United States into the "Dust Bowl". During that time, a considerable fraction of the plains population abandoned their homes to escape the unproductive lands. Improved agricultural and water management have prevented a disaster of the earlier magnitude from recurring, but desertification presently affects tens of millions of people with primary occurrence in the lesser developed countries.
Lake Chad in a 2001 satellite image, with the actual lake in blue. The lake has shrunk by 95% since the 1960s.
Lake Chad in a 2001 satellite image, with the actual lake in blue. The lake has shrunk by 95% since the 1960s.

Desertification is widespread in many areas of the People's Republic of China. The populations of rural areas have increased since 1949 for political reasons as more people have settled there. While there has been an increase in livestock, the land available for grazing has decreased. Also the importing of European cattle such as Friesian and Simmental, which have higher food intakes, has made things worse.

Human overpopulation is leading to destruction of tropical wet forests and tropical dry forests, due to widening practices of slash-and-burn and other methods of subsistence farming necessitated by famines in lesser developed countries. A sequel to the deforestation is typically large scale erosion, loss of soil nutrients and sometimes total desertification. Examples of this extreme outcome can be seen on Madagascar's central highland plateau, where about seven percent of the country's total land mass has become barren, sterile land.

Overgrazing has made the Rio Puerco Basin of central New Mexico one of the most eroded river basins of the western United States and has increased the high sediment content of the river. Overgrazing is also an issue with some regions of South Africa such as the Waterberg Massif, although restoration of native habitat and game has been pursued vigorously since about 1980.

Another example of desertification occurring is in the Sahel. The chief cause of desertification in the Sahel is slash-and-burn farming practised by an expanding human population. The Sahara is expanding south at an average rate of 30 miles per year.

The Desert of Maine is a 40 acre dune of glacial silt near Freeport, Maine. Overgrazing and soil erosion exposed the cap of the dune, revealing the desert as a small patch that continued to grow, overtaking the land. The site is maintained as a tourist attraction.

Ghana and Nigeria currently experience desertification; in the latter, desertification overtakes about 1,355 square miles (3,510 km2) of land per year. The Central Asian countries, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Mongolia, Tajikistan, Turkmenistan, and Uzbekistan, are also affected. More than 80% of Afghanistan's and Pakistan's land could be subject to soil erosion and desertification. In Kazakhstan, nearly half of the cropland has been abandoned since 1980. In Iran, sand storms were said to have buried 124 villages in Sistan and Baluchestan Province in 2002, and they had to be abandoned. In Latin America, Mexico and Brazil are affected by desertification.

Countering desertification
Trees are planted instead of sand fences to reduce sand accumulating in a UAE highway.
Trees are planted instead of sand fences to reduce sand accumulating in a UAE highway.

Desertification has been recognized as a major threat to biodiversity. Numerous countries have developed Biodiversity Action Plans to counter its effects, particularly in relation to the protection of endangered flora and fauna.

A number of solutions have been tried in order to reduce the rate of desertification and regain lost land; however, most measures treat symptoms of sand movement and do not address the root causes of land modification such as overgrazing and unsustainable farming. Leguminous plants, which extracts nitrogen from the air and fixes it in the soil, can be planted to restore fertility. Stones stacked around the base of trees collect morning dew and help retain soil moisture. Artificial grooves can be dug in the ground to retain rainfall and trap wind-blown seeds. In Iran, petroleum is being sprayed over semi-arid cropland. This coats seedlings to prevent moisture loss and stop them being blown away. Windbreaks made from trees and bushes to reduce soil erosion and evapotranspiration were widely encouraged by development agencies from the middle of the 1980s in the Sahel area of Africa.

In developing countries, with many local people using trees for firewood and cooking the problem has become acute. In order to gain further supplies of fuel the local population add more pressure to the depleted forests; adding to the desertification process. Solar ovens and efficient wood burning cook stoves are being advocated as a means to relieving some of this pressure upon the environment.

While desertification has received some publicity by the news media, most people are unaware of the extent of environmental degradation of productive lands and the expansion of deserts. In 1988 Ridley Nelson pointed out that desertification is a subtle and complex process of deterioration.

At the local level, individuals and governments can partially or temporarily forestall desertification. Sand fences are used throughout the Middle East and the US, in the same way snow fences are used in the north. Placement of straw grids, each up to a square meter in area, will also decrease the surface wind velocity. Shrubs and trees planted within the grids are protected by the straw until they take root. However, some studies suggest that planting of trees depletes water supplies in the area. In areas where some water is available for irrigation, shrubs planted on the lower one-third of a dune's windward side will stabilize the dune. This vegetation decreases the wind velocity near the base of the dune and prevents much of the sand from moving. Higher velocity winds at the top of the dune level it off and trees can be planted atop these flattened surfaces.
Jojoba plantations, such as those shown, have played a role in combatiting edge effects of desertification in the Thar Desert, India.
Jojoba plantations, such as those shown, have played a role in combatiting edge effects of desertification in the Thar Desert, India.

Oases and farmlands in windy regions can be protected by planting tree fences or grass belts. Sand that manages to pass through the grass belts can be caught in strips of trees planted as wind breaks 50 to 100 meters apart adjacent to the belts. Small plots of trees may also be scattered inside oases to stabilize the area. On a much larger scale, a "Green Wall of China", which will eventually stretch more than 5,700 kilometers in length, nearly as long as the Great Wall of China, is being planted in north-eastern China to protect "sandy lands" – deserts created by human activity.

Africa, with coordination from Senegal, has launched its own "green wall" project. Trees will be planted on a 15 km wide land strip from Senegal to Djibouti. Aside from countering desert progression, the project is also aimed at creating new economic activities, especially thanks to tree products such as gum arabic

More efficient use of existing water resources and control of salinization are other effective tools for improving arid lands. New ways are being sought to use surface-water resources such as rain water harvesting or irrigating with seasonal runoff from adjacent highlands. New ways are also being sought to find groundwater resources and to develop more effective ways of irrigating arid and semiarid lands. Research on the reclamation of deserts is also focusing on discovering proper crop rotation to protect the fragile soil, on understanding how sand-fixing plants can be adapted to local environments, and on how grazing lands and water resources can be developed effectively without being overused.
http://envrionment.blogspot.com/2008/10/desertification.html

Хамгийн сvvлчийн мод унахын цагт...

Нийтэлсэн: 2008-10-11 11:28:31 , Мэдээний дугаар: #1138751

Хамгийн сvvлчийн мод унаж
Хамгийн сvvлчийн ус дусахын цагт
Мєнгє ямар vнэгvй болохыг
Хvмvvн тєрєлхтєн мэдэх болно гэж vг бий сэн. Нээрээ л амьд байгаль vгvй болж ертєнциин сvvлчийн єдєр ирэхэд уул овоо шиг их мєнгє байлаа гээд яах билээ. Мєнгє байлаа гээд мод ургаж ус урсах биш. Мєнгє байлаа гээд алтан нар гэрлээ худалдаж амьдрал єєрєє мєнхжих биш дээ, ямар...

Харин єнєєдєр мєнгє л байвал амьдрал сайхан байна аа. Мєнгєєр бvхнийг худалдан авч болно. Хоол унднаас эхлээд хувцас хунар, машин унаа, байр сав, газар. Бvр УИХ-ын гишvvн, сайд, Ерєнхийлєгч ч болж болно. Болохгvй юм байхгvй мэт. Гэвч бас мєнгєєр vнэлшгvй юм гэж байна.

Тиймээ, мєнгєєр vнэлэхийн аргагvй дахин хэзээ ч олдошгvй эд баялаг гэж бий. Тэр бол байгалийн баялаг. Байгалийн баялаг гэхээр дэлхий нийтийн шуналын оч vсэрч байдаг ашигт малтмал гэж ойлгуузай.

Vгvй юм аа. Тэр бол мод. Яагаав байрны чинь гадаа ургаж ядан байгаа, мєчир нь нvцгэрч хоцорсон мод. Эгээ л ядарч туйлдаж овгорч хєгширсєн хvн шиг бєєвийсєн мод Улаанбаатарын гудамжинд хэдхэн бий билээ. Та тэр моддыг сайн ажаарай. Тэд чинь амьтай. Ургана цэцэглэнэ, vгvйрнэ нvцгэрнэ. Нар гарвал баясаж навчсаа сагсалзуулан анхилам vнэрээрээ урин дуудаж сvvдэртээ суулгадаг бол євлийн тэсгим хvйтэнд гундан навчсаа гvвж дуу чимээгvй дvнсийж орхино. Тэд бас яг л хvн шиг нялхаасаа эхлээд хєгширч ємхєрглєє амьдрахыг хvсдэг гэнэ.

Дєнгєж ургаж байгаа зулзаган моддыг хэн хvнгvй харсан байлгvй. Амьтай бvхний нялх нь єхєєрдєм байдаг хойно мод ч гэсэн бяцхан мєчрєє дэлгэж нар єєд тэмvvлж ургах гэж ядна. Дєнгєж тєрсєн нярай хvvхдийг монголчууд "Эвий хєєрхий хvн болох гэж ядаж яваа амьтан" гэж эвийлдэг шиг зулзаган модод ч гэсэн амьдрах гэж ядна. Гэтэл тэр бяцхан моддыг хєрєє, сvх vvрсэн хvн хvрч ирээд цавчиж унагаад хотод аваачин зах дээр мянган тєгрєгєєр зарж орхино. Нийслэл хотыг моджуулах гэж хашаандаа мод тарьсан єрхийг шагнаж урамшуулна гэж зарласан болохоор ийнхvv зулзаган моддыг хороох аян эхэлжээ. Зах дээрээс мянган тєгрєгєєр худалдаж авчраад нvх ухаж суулгачихаад хороо хорины ажилтандаа vзvvлж бvртгvvлээд л чамгvй мєнгє цохичихно. Єнєє мод ургана уу, байна уу хамаа байхгvй. Vр хvvхдээ тэжээхийн тєлєє л ингэж байна хэмээн ярих нь олон.

Тэд мод ч бас амьтай гэдгийг хэдийнэ мартжээ. Vр шигээ нялх модыг хайр найргvй огтолж авчраад зарсан мєнгєєрєє хvvхдэдээ хоол авч єгч байгаа нь тэр. Ингэж нялх нь нялхынхаа аминд хvрч байдгийн гашуун vнэн энэ. Яаж ч ядарч туйлдаж vр хvvхэд нь єлсєж цангасан ч гэлээ єнчин ишгээ алж иддэг монгол хvн байгаагvй л юм. Амьтны балчрыг хєнєєхгvй гэсэн тал шигээ уужим сэтгэлтэй тvмэн юмсан бид. Гэтэл одоо мєнгє л олж байвал бусад нь хамаагvй болсон цаг ажээ.

Нийслэлтэй ойрхон газруудын уулын моддыг тэр чигээр нь хамчихаж. " Мод гэж бэлэн мєнгє эзгvй хээр газар олон арваараа ургаж байхад огтолдоггvй тэнэг хvн єлсєж vхвэл таарна" гэж модны хулгайчид ярьдаг гэнэ. Vнэн байх л даа. Нээрээ ч модыг хєрєєдєж унагалаа л бол шууд мєнгє болж хэтэвчинд ордог аж. Тэгээд бас тєрийн ємч гэсэн тодотголтой болохоор эзгvйтэй адил. Байгаль хамгаалагч гэж байх авч тэр нь хулгайч нартайгаа хуйвалдаж модоо цєлмєнє. Олсон ашгаас нь хувь хvртэнэ. Уулын модыг тухтайхан огтлохын тулд хvний нvдэнд харагдах хэсгийг авдаггvй аж. Vvнийгээ "хєшиг татах" гэж нэрлэжээ. Хєшигтэй атлаа нvцгэрсэн газар зєндєє бий. Єдгєє бас мод бэлтгэх зєвшєєрєл тойрсон авлигын сvлжээ ч цэцэглэж амжсан гэнэ.

Сvvлийн хэдэн жил "Туул гол ширгэлээ", "Орхоны хvрхрээ тасалдлаа" гэж хангалттай л халагласан. Тэгсэн атлаа уулын мод барагдлаа гэж цухалдахыг харин сонссонгvй. Гол мєрєн ширгэж байгаад бачимдсан хvмvvс хєдєлгєєн байгуулж алтны компаниудтай тэмцлээ л гэсэн. Тэдний хэн ч модны тєлєє харамссангvй. Vнэндээ ой мод ихээхэн сvйдэж байгаагийн хэрээр гол мєрєн ширгэж буйг мэдсэн атлаа мэдээгvй царайлах аж. Зарим нь "Хэдэн тэрбумаар нь идэж ашиглаж байгаа авлигачдаа гэсгээж чадахгvй байжхэдэн мод огтолк ар гэрээ тэжээж байгаа борчуудыг яах гээ" хэмээн бухимдаж мэдэх л юм.

Хэрвээ энэ байдлаараа ой модоо oгтолж хэдэн халтар тєгрєгєєр зараад байх юм бол 48 жилийн дараа Монгол Улс цэвэр усны нєєцгvй болно гэсэн судалгаа гарчээ. Єнєєдєр мод огтолж олсон мєнгєєрєє тэжээж єсгєсєн тэр хvvхэд чинь таны бачаар ирээдvйд балга усаа гадны орноос гуйж зовж амьдрах нь байна. Тэр цагт уул овоо шиг их мєнгє байлаа гээд урсах ус, ургах моддыг худалдан авч даанч чадахгvй болно. Ашигт малтмал гэхээрээ ирээдvй хойчоо ярьдаг, уух ус, ургах мод гэхээр єнєєдрєє хардаг байж болохгvй билээ. Том том дvнзэн байшинд тав тухтай амьдарч байгаа эрхмvvд ч гэсэн сайн бодоосой. Модон байшингаас татгалзаж ч бас болох шvv дээ.

Мод амьтай. Тэд бас уйлдаг гэнэ лээ. Тачигнасан цахилгаан хєрєє бариад vртэс vсэргэн хєрєєдєж байхад хєєрхийс аль чадлаараа бахиран єршєєл эрэн уйлдаг гэнэ лээ. Даанч тэд амгvй учраас дуу хоолой нь vл сонсогдоно. Шувуу єдєєрєє уйлдаг гэдэг бол мод vртсээрээ уйлдаг байх. Нээрээ л...
Хамгийн сvvлчийн мод унахын цагт
Хамгийн сvvлчийн ус дуслах vед тэр vед бид бvхнийг ойлгох вий дээ.

Мэдээллийн эх сурвалж: дугаар 244/3009/

МАХН III үеийг маань хэлмэгдүүлж байна

Монголын үндэсний ногоон хөдөлгөөний мэдэгдэл
2008 оны 10-р сарын 10

2007 оны 7-р сарын 1-ний үйл явдал бол “Монголд ардчилсан хувьсгалын шинэ давалгаан эхэлсэн өдөр” гэж бид үзэж байна. Энэ давалгаан улам хүчээ авах болно.

МАХН-ын хууль ёсыг уландаа гишгэсэн, дур зоргоороо, танхай, иргэдийнхээ өмчийг дээрэмдэн хулгайлагч гэмт араншин, ардчиллын ууган сонгуулиас өнөөг хүртэл бүхий л сонгуулийг луйвардан дээрэмдсээр ирсэн МАХН-ын эрх баригчид нь харийнхны гар хөл болон эх орноо газар шороотой нь худалдаж буй шударга бус бүхий л үйлдлүүдийг нэгэнтээ тэвчихээ байсан ардчилсан сэтгэлгээ бүхий соёлт иргэд 2008 оны 6-р сарын 30-ны шөнө хотын төвд цугларан эсэргүүцлийн дуу хоолойгоо өргөсөн билээ. Гэтэл 2008 оны 7-р сарын 1-ний өдөр нийгмийн энэхүү бухимдлыг ашиглан ардчиллын төлөө иргэдийн дуу хоолойг цусан далай болгон хувиргах, үй олноор нь хомроголон баривчлах, ардчиллыг нухчин дарах зорилгоор МАХН-ын дарга С.Баяр сонгуулийн дүн гараагүй байхад ялалтаа тэмдэгдэн “хундага тулгасан” нь бухимдсан олон нийтийг санаатайгаар өдөөн хатгаж турхирсан гэмт хэрэг хэмээн бид үзэж байна. Ийнхүү иргэдийг бухимдуулан турхираад, орой нь Сүхбаатарын талбай дээр шоу зохиохоор болсон нь МАХН-ын аллага үйлдэх төлөвлөгөөний нэгээхэн хэсэг байсан нь өнөөдөр ойлгогдож байна. Шоунд мэдээжээр залуучууд ирнэ хэмээн тооцоолсон байдаг. Тэд бол шинэ үеийн монголчуудын гурав дахь үе билээ. МАХН ийнхүү КГБ-ийн даалгавраар МАН-ын эх орончдыг толгой дараалан хөнөөж, цусаар гараа угаан төрсөн цагаасаа эхлээд л үе үеэр нь эх орончдыг хэлмэгдүүлсээр өнөөдөр гурав дахь үеийн маань цусыг урсгаж, эрх чөлөөгөөр нь наадан бахаа хангаж байна. МАХН ийнхүү улс төрийн хоригдлуудын гурав дахь үеийг “эх барьж” авлаа. Гэтэл МАХН-ын гурав дахь үеийнхэн өнөөдөр бүхий л шатны сонгуульд хүчээ үзэн, төрд шунаж, шургалж байна. МАХН-д элсчихсэн байсансан бол өнөөдөр тэдгээр чулуу шидсэн залуусаас хэн нь ч шоронд орохгүй, хэн нь ч харгис цагдаагийн бууны бай болж, толгойгоо өшиглүүлэхгүй байлаа. МАХН-ын гишүүн болж, эсвэл тэдний хамсаатан нь байж хуулиас гадуур амьдрах, эсвэл ядуу буурай, тэдний зохиосон “хууль” гээчийн өмнө хулганан амьдрах салаа замын өмнө өнөөгийн залуус тулаад ирчихсэн болтой. Ийнхүү ёс суртахуунгүй, адгуус мэт авирлан амьдарч сурахыг МАХН манай залууст уриалан тулгаж байна.

7-р сарын 1-нд бухимдсан, сониучирхсан хүмүүсийг цагдаагийн бууны сургуулийн сумны бай болгон өнжүүлж, тусгай бэлтгэгдсэн нөхдүүдийг санаатайгаар дунд нь оруулан хүмүүсийн цөсийг хөөргөн турхирч, цагдаа нар нь насанд хүрээгүй хүүхэд рүү хүртэл буу шагайж байхад энэ бүхнийг өдөөн турхирсан МАХН-ын удирдлагууд гарч ирээд үг хэлсэнгүй учраас өнөөдөр олон залуус ийнхүү улс төрийн хоригдол болон хувирлаа. Үймээн эхэлмэгц зогсоох бүл чадал Монголын төрд байсан уу? Байсан. Гэхдээ аль болох олон хүнийг шоронд хатаах сонирхол МАХН-ынханд байсан учраас тэд санаатайгаар юу ч хийсэнгүй өнжив. Улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн гурав дахь давалгааг МАХН ийнхүү эхлүүлж чадлаа. Нийслэлийн маань төв тэр шөнө цусан далай болон бузартлаа. МАХН-ын тугийг цусаар ахин нэг удаа тахилаа.
Ердөө л чихэр хувааж идсэнийхээ төлөө гэнэн залуус 4 - 7 жил хоригдох ял авчихлаа. Гэтэл “Хадгаламж” банкийг хулгайлсан МАХН-ын томчууд, ХЗХ нэрээр иргэдийн хуримтлуулсан хөрөнгийг дээрэмдсэн МАХН-ын залуус, УБ хотын бүхий л газрыг зарж завшсан МАХН-ын томчууд, тендер зуучлан замаас нь бизнесийнхнийг дарамтлан мөлжигч МАХН-ын түшмэдүүд, бууны сум, зэвсгийн наймааны МАХН-ын томчуудын сүлжээ, 100 саяын Галийн Баатарын хэргийн эзэд МАХН-ын томчууд, Хонгор сумынхны амь насаар тоглон хордуулж алсан МАХН-ын бүлэглэл.... Энэ бүх бузар луйвар, жинхэнэ гэмт хэргийн үүр уурхайгаа эхлээд хуулийн дагуу цэгцлэн шийтгэж, улс, ард түмнийг хохиролгүй болгож үлгэр дуурайл үзүүлчихээд, дараа нь “хууль ёс”-оо яривал яасан юм бэ, МАХН-ын толгой нар аа!

МАХН-ын эрх баригчид өнөөдөр гадны уул уурхайн сонирхлыг төлөөлөн Монгол улсад иргэний нийгмийн дуу хоолойг цус урсган дарах дардан замдаа шуудран ороод байгааг бид сайтар ойлгож байна. Иргэдийн эсэргүүцлийн дуу хоолойг нам дарж байж л гадаадын уул уурхайнхан Монгол улсад юу ч хялайлгалгүй, санасандаа хүрч, сарвайснаа авах эрхтэй болно. Африк, Латин Америкийн олон улс орны уул уурхайн ашиг харийнхны халаасанд бүхлээрээ орж, тэдгээр улс оронд ядуурал улам л гаарч, иргэний дайн тасрахгүй байгаа нь баримт. Уул уурхайгаа бэлэглэлээ гээд өрнөдийн орнууд тэдгээр улсууд дахь ардчиллыг огтхон ч дэмжихгүй байгаа. Иргэд нь ядуурсаар л, үхэж үргэдсээр л, хэдхэн томчууд нь хөрөнгөжсөөр л....
Иймээс Монголын гурав дахь үеийг хэлмэгдүүлэн, чихэр идсэнийх нь төлөө шоронд хатаах сонирхолын эсрэг дуу хоолойгоо нэгтгэцгээе! Дуугүй суулт хийснийхээ төлөө баривчлагдсан. Одоо дуу гаргаад нэг үзэхээр шийдлээ.

Монголын үр садыг бүү хэлмэгдүүл! МАХН-ын ивээл дор өрнөсөн бүхий л гэм хэргийг хуулийн тавцанд!

Монголын үндэсний ногоон хөдөлгөөний тэргүүн доктор А.Саруул

Ноолуурын vнийн зєрvvнд олгох 30.5 тэрбумыг дэмжсэнгvй

Энэ нь зєвхєн дэд хорооны санал бєгєєд цаашид байнгын хороо, чуулганаар орж хэлэлцэнэ
УИХ-ын Тєсвийн байнгын хорооны дэргэдэх Тєсвийн зарлагын хяналтын дэд хороо єчигдєр хуралдаж 2008 оны тєсвийн тодотголыг хэлэлцлээ. Ойрын єдрvvдэд дэлхийн зах зээл дээр зэсийн vнэ огцом унасан нь манай улсын эдийн засагт шууд нєлєєлж байна. Цаашид зэсийн vнэ нэг тонн нь 5600-5400 ам.долларт хvртлээ буурч 20 хоновол тєсвийн тооцоог хєдєлгєхєєр єєр аргагvй болохыг Сангийн яамны Тєсвийн бодлого зохицуулалтын газрын дарга Б.Батжаргал хэлж байна. Сангийн яамныхан зэсийн vнэ буурах хандлагатай байсныг тооцоолж тєсвийн тодотголыг боловсруулжээ. Єнєєдрийн байдлаар тэдний тооцоолсноос зэсийн vнэ доош буугаагvй байгаа аж. Манай улсын тєсєвт тодорхой хувь эзлэх 68 хувийн татвар ч vгvй болох эрсдэл тулгараад байгаа юм. Хэрэв зэсийн vнэ 1000 ам.доллараас доош буувал 68 хувийн татвар авч чадахгvй болохыг Сангийн яамныхан онцолж байв.
Тєсвийн тодотголыг боловсруулах явцад зэсийн vнийг 6400 ам.долларт эргэлдэхээр тооцоолсон байна. Харин энэ жилийн дундаж vнэ нь 7500 ам.доллар байхаар тооцсон гэнэ. Сангийн яамнаас дэлхийн зах зээл дээрх зэсийн vнийн огцом уналтыг судлах баг гаргажээ.
Хэрэв vнэ 5600 ам.доллараас доош унавал урсгал зардлаас танах юм байна. Эхний ээлжинд хасагдах хєрєнгє оруулалтуудын жагсаалтыг Сангийн яамнаас удахгvй гаргана. Шинээр гэр бvл бологсдод олгох 500 мянга, хvvхдийн мєнгє, цалин халамжийн vйлчилгээг хасах зарчмын бодлого барьж ажиллаж магадгvй нь.
Тvлш, халаалт, гэрэл цахилгаан, цэвэр бохир ус, тээвэр гэх мэт тогтмол зардлыг хасах боломжгvй. Харин урсгал зардлын 76 хувийг эзэлдэг тэтгэвэр, цалин, халамжийн мєнгє багасч магадгvй нь.
Дэд хорооны хуралдаанаар Монгол Улсыг хєгжvvлэх сангаас гаргах 30.5 тэрбум тєгрєгийн талаар хэлэлцсэн юм. Энэ нь ноолуурын vнийн зєрvvнд малчдад олгох мєнгє юм. УИХ-ын гишvvн Л.Гантємєр 30.5 тэрбумын зарлагыг хасах горимын санал гаргасныг, дэд хорооны гишvvд дэмжлээ. Гэхдээ энэ нь эцсийн шийдвэр биш бєгєєд Тєсвийн байнгын хороонд танилцуулах юм.

Монголын үндэсний ногоон хөдөлгөөний мэдэгдэл

Монгол улсын УИХ-д

Аливаа асуудлыг хиймлээр хурцатган байж ядарсан хүмүүст “халуун гараа” сунгагчийн дүрээр төсвөөс асар их хэмжээний мөнгө зувчуулан завшдаг тодорхой улс төрчдийн уламжлалт тоглолтын сонгодог жишээ болж буй “Эх орны хишиг 5000 төгрөгийг ямаа бүрт олгоё” хэмээх тогтоол батлах явдлыг манай хөдөлгөөн эрс эсэргүүцэж байна. МАХН энэхүү шийдвэрээ орон нутгийн сонгуулийн бамбай болгон гар өргөн батлахаар шийдсэн нь ойлгомжтой. Энэ их хөрөнгө малчдыг тэтгэхээс илүүтэй тэдний нэрийг барин хөлжигчдийг тэтгэх юм. Иргэдийн итгэл хэдийнээ алдарчээ.
Энэхүү ганц удаа ам таглах үрэлгэн шийдвэрийнхээ оронд ямаан сүргийн тоо толгойг хэмжээнд нь барьж, малчдын амьжиргааг ноолуураас өөр үйлдвэрлэлээр дээшлүүлэх бодлогод хөрөнгө оруулах ёстой. Монгол улсын аюулгүй, эрүүл ирээдүйн төлөө хөрөнгө оруулалт хийх л гэж та бүхэн төр түшиж байгаа бус уу.
Энэ мэтийн алсын хараагүй, шинжлэх ухааны үндэслэл муутай ашиг хонжоо хайсан олон олон шийдвэрийн улмаас Монгол орны экологийн тэнцвэр ноцтойгоор алдагдаж, монгол хүний эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах баталгаа үгүй болоод байгааг бид ахин хатуу анхааруулж байна.
Аливаа шийдвэр гаргахдаа улсын төсвөөс завшихаа урьтал болгохын оронд төрийн сүлдний өмнө өргөсөн тангарагтаа үнэнч байж, асуудлыг олон талаас нь цэгнэж үзэхийг та бүхэнд сануулж байна.

Монголын үндэсний ногоон хөдөлгөөн

2008 оны 10-р сарын 9

Улаанбаатар хот

Mexico: Environmental Sustainability Development Policy Loan

WASHINGTON, October 2, 2008- The following project was approved today by the World Bank’s Board of Executive Directors:

IBRD Loan Amount: US$300.75 million

Terms: Maturity = 15 years; Grace = 15 years

Project Description: The Environmental Sustainability Development Policy Loan (DPL) will support the Government of Mexico’s medium-term, outcome-based program to promote sustainable development. The overarching objective of the DPL operation is to balance socio-economic development with environmental protection and improvement.

For project documents, please visit:

http://web.worldbank.org/external/projects/main?pagePK=64283627&piPK=73230&theSitePK=40941&menuPK=228424&Projectid=P095510

Ямба нь дэндсэн ямаанаас онцгой албан татвар авъя

Ямааны “цалин” буюу цєлжилтийг нэмэгдvvлэх 30.5 тэрбум

Сууж байгаа модоо унагадаг дvнхvv амьтан баавгайнаас єєр байдаггvй гэсэн нэг vг бий. Монгол Улсын Их Хурал дээр vvнтэй агаар нэгэн асуудал яригдаад хэдэн долоо хонож байна. Эрхэм тvшээд нэг кг ноолуур тутамд 5000 тєгрєгийн татаас олгоно, vгvй гээд маргаж байгаа юм.

Сvvлийн vед эсрэг сєрєг нам гэж юм байхаа болиод 100 хувь ярс хийтэл гар єргєх нь олонтаа болоод байгаа парламент дотор ямаанд 30.5 тэрбумын “цалин” єгєхийг эсэргvvцэж байгаа гишvvд байгааг “Овоо ш дээ” гэж vнэлье.
Дэлхийн зах зээл дээр ноолуурын vнэ єссєн тэр хэрээр Монголд ямаа гэдэг амьтан хаданд гарсан. Ямааны тоо толгой жилээс жилд єссєєр ирсэн. Єнгєрсєн жилийн мал тооллогоор 18 сая ямаа тоолуулсан гэсэн дvн гарч байгаа. Ямаа цалин аваад эхлэхээр энэ тоо цааш єснє vv гэхээс буурахгvй нь лавтай. Тєрєєс “ямааны мєнгє” єгєєд байхад тvvнийг заазалж цєєрvvлдэг малчин гэж хаана байхав.

Мэдээж, ямаанаас олж байгаа ашиг их. Ноолуур нь vнэтэй. Ченжvvдийн бизнес ухааны
ачаар мах нь хониных болоод хувирчихдаг. Улаанбаатарын гуанз, ресторан хиаман цехийн хэрэглэдэг махны 60 хувь ямааных байдаг гэсэн тооцоо байдаг юм билээ. Бас ямааны сvvг эхийн сvvтэй адил тєстэй сайн чанар олонтой гэж зарим судлаач гаргаж ирсэн байдаг. Энэ мэтчилэнгээр ямааг магтаж болно. Гэхдээ ямаа ашигтай, малчдын амь амьдралыг энэ хэдэн ямаа л нууруун дээрээ vvрч яваа, нь, ноолууран бvтээгдэхvvн Монголын брэнд гэх мэтээр ярихаасаа ємнє сєрєг тал юу гэдгийг харахгvй бол болохгvй нь ээ. Yvнийг ганцхан Монголын биш, дэлхийн нийтийн “шvдний євчин” болоод байгаа цєлжилт шаардаж байна.
Геоэкологийн хvрээлэнгийн Цєлжилтийн эсрэг судалгааны тєвийн эрдэм шинжилгээний ахлах ажилтан, доктор А.Хауланбек:
-”Монгол орны цєлжилтийн динамик, тvvний хандлага” сэдэвт суурь судалгааны ажлын хvрээнд манай орны нутаг дэвсгэрийг хамруулсан нэгдсэн аргазvйн дагуу явуулсан судалгааны vр дvнд 2006 оны байдлаар цєлжилт зэрэглэлээр дунд болон хvчтэй нэрвэгдсэн нутаг 70-аад хувьтай болоод байна. Єєрєєр хэлбэл, манай орны нийт нутаг дэвсгэрийн 80-аад хувь нь цєлжилтєд єртжээ. Энэ нь манай орны цєлжилт нь vндэсний аюулгvй байдлын тєвшинд хvрсэн хэмээн ойлгож болох юм хэмээн єнгєрсєн жил манай сонинд бичиж байсан билээ. Ямаанд цалин єгєх биш, газар нутгийнхаа vлдсэн 20 хувийг цєлжилтєєс яаж хамгаалах вэ гэдэг нь асуудал биш гэж vv. Ямба нь дэндсэн сая сая ямаа хаана бэлчих вэ гэдэг наад захын асуудал. Бэлчээрээ булаацалдан газаргvйгээс болж хєдєєгийнхєн бие биедээ дайсагналцаж, буу шийдэмдээ хvрч байсан тvvх тэртээ тэргvй зєндєє бий.
Ямаа цєлжилт хоёр ямар хамаатай юм бэ гэж гайхах хvн гарч магадгvй. Бас цєлжилт ганцхан ямаанаас болоод байгаа юм уу гэсэн асуулт ч гарна. Цєлжилтєд нєлєєлж байгаа олон хvчин зvйл бий. Хамгийн гол нь уур амьсгалын єєрчлєлт. Уур амьсгал нь хуурайшиж, ургамал ургахаа болиод байгаа дээр нь хvний нєлєє нэмэгдэхээр мєнєєх цєлжилт улам эрчтэй явагддаг аж.
Экологийн эрдэмтэд, ямааны тоо олон байна гэдэг цэгэн цєлжилтєєс гадна цєлжилтийг vvсгэж байгаа гол эх vvсвэр гэж vздэг. Яагаад гэвэл, нэгэнт уур амьсгалын чийг байхгvй болчихсон ийм хєрсєн дээр ургах гэж ядаж гэж байгаа ургамлыг ямаа хазаад татаж иддэг гэнэ. Ингэж татахаар ургамал vндсээрээ сугараад гараад ирдэг байна. Хоёрдугаарт, ямаа салаа туурайтай амьтан. Салаа туурайтан суларсан хєрсєнд гvн ороод хойшоогоо цацаж явдаг байна. Ингэснээр суларсан хєрс нэг шуурганаар алга болдог гэнэ. Хєрсийг жинхэнэ цєлжилт рvv тvлхдэгээс нь болоод дэлхийн олон орон ямааг цєєрvvлж, зарим нь устгасан байдаг аж. Ноолуур хэрэгтэй юv гэвэл хэрэгтэй. Гэхдээ vvнийг нь єєр юугаар орлуулах вэ гэдэг дээр толгойгоо ажиллуулах цаг иржээ.
Ямаатай холбогдуулан Монголын газар нутгийг судлаачид гурван бvсэд хуваадаг байна. Ямаа vржvvлэх зохисгvй бvс нутагт энэ амьтны тоо толгой олшроод байгаа нь анхаарах ёстой л зvйлийн нэг.
Амьдарч байгаа газар нутгаа элсэн цєл болгоход татвар тєлєгчдийн мєнгийг зориулах ёстой гэж vv. Татвар тєлєгчдийн мєнгє нийгмийн сайн сайхны тєлєє зарцуулагдах ёстой. Тvvнээс амьдарч байгаа газар нутгаа устгах сvйтгэх улам цєлжvvлэхэд хєрєнгє оруулалт болох ёсгvй.
Газар нутагтайгаа vлдэе гэж байгаа бол ямаанд татаас єгєх биш, харин эсрэгээрээ ямаанаас онцгой татвар авъя, эрхэм гишvvд ээ. Сууж байгаа модоо унагадаг баавгай биш биз дээ бид чинь.

Д.Отгонбаяр
http://www.zuuniimedee.mn/modules.php?name=News&file=article&sid=5522&catid=4